Felix Reda

De Europese Commissie heeft op 26 april jl. een voorstel uitgebracht over het bestrijden van nepnieuws. Het voorstel bevat een pleidooi voor het extra auteursrecht voor nieuwssites of “linkbelasting”, dat deel uitmaakt van de plannen om het auteursrecht te hervormen die momenteel tot verhit debat leiden in het Europarlement en de Europese Raad. Tegelijkertijd probeert rapporteur Axel Voss ook deze rechtvaardiging voor de wet toe te voegen in het Europees Parlement.

Helaas is dat op zichzelf een valse voorstelling van zaken. De linkbelasting zal niet helpen nepnieuws te bestrijden — het zal het probleem alleen maar erger maken.

Een transparante poging om de linkbelasting op te ‘souperen’ – cc-0 Alan Levine

De twee belangrijkste redenen zijn:

1. Het hangen van een prijskaartje op het verspreiden van artikelen uit legitieme perspublicaties (of op zijn minst, het toevoegen van rechtsonzekerheid) zal gegarandeerd de verspreiding van professioneel nieuws doen afnemen. De zichtbaarheid van andere bronnen zal op zijn beurt worden versterkt, met inbegrip van nepnieuws en propaganda.
2. De linkbelasting zal nadelig zijn voor kleine, nieuwe en onafhankelijke uitgevers die ervan afhankelijk zijn dat ze worden vermeld in aggregators en dat hun inhoud wordt gedeeld op sociale media. Als gevolg hiervan zal de innovatie in de sector en het pluralisme van de media worden geschaad, wat het diverse en levendige nieuwsecosysteem dat we nodig hebben om nepnieuws effectief tegen te gaan, zal belemmeren.

Academische zijn eensgezind tegen

In een open brief die op woensdag is vrijgegeven, zeggen 169 wetenschappers (waaronder hoogleraren van journalistieke studies) dat het plan “de producenten van nepnieuws in de kaart zal spelen”, omdat het “de verspreiding van kwaliteitsnieuws verder zal beperken”, en daardoor “geen garantie biedt voor de beschikbaarheid van betrouwbare informatie alswel voor de dominantie van nepnieuws“.

Uit eerdere onderzoeken is gebleken dat de linkbelasting “de functie van de pers als publieke waakhond zou kunnen ondergraven“ en “kwaliteitsjournalistiek niet zal bevorderen“.

Journalisten zijn ertegen

De Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) noemt de linkbelasting “een enorme stap achteruit in de strijd tegen desinformatie“, omdat het “het vermogen van OCCRP en andere onafhankelijke mediaorganisaties om nauwkeurige en eerlijke verslaggeving te bieden ernstig zou beperken”.

Een coalitie van innovatieve uitgevers die honderden nieuwsmedia vertegenwoordigen — van wie de Commissie beweert dat ze baat zouden hebben bij de linkbelasting — strijden eveneens tegen het plan, waarschuwend dat het “mediapluralisme zal onderdrukken” en “ernstige negatieve gevolgen zal hebben voor de kwaliteit van de pers“.

Na jarenlange ervaring met de vergelijkbare Duitse wet, concludeerde de journalistenvereniging DJV: “Beter maar afschaffen“.

Competente conservatieven zijn het er ook niet mee eens

Dorothee Bär, de nieuwe Digitale Minister van Duitsland en lid van de oerconservatieve CSU, zei dat ze het extra auteursrecht voor nieuwssites verwerpt omdat het “de toets der kritiek niet kan doorstaan” en het “niet werkt“.

De woordvoerder van het internetbeleid van de CDU in de Duitse Bondsdag — een partijgenoot van zowel Günther Oettinger (die de wet oorspronkelijk voorstelde) en Axel Voss (die er alles aan doet om het nog erger te maken) — noemt de linkbelasting evenzo “uiterst gevaarlijk“ en “een slecht voorstel”, en waarschuwt er terecht voor dat het bij platforms er toe kan brengen om echt nieuws te verwijderen, en daardoor twijfelachtige bronnen te verheffen.

Meeliften op de ‘nepnieuws’ hype

De Commissie’s eigen deskundigenadviesgroep over nepnieuws en desinformatie heeft het naburige recht niet aanbevolen. Dit ondersteunt het vermoeden dat het niet om feitelijke redenen was opgenomen, maar dat het probeert om mee te liften op de ‘nepnieuws’-manie om zo meer steun voor het sukkelende voorstel van de Commissie te bewerkstelligen.

Toen het voorstel voor naburige rechten oorspronkelijk werd gepresenteerd, werd het bestrijden van nepnieuws niet als beweegreden genoemd. Het toevoegen ervan als een rechtvaardiging achteraf, niet ondersteund door een goede effectrapportage, is ‘‘mission-creep‘ die in strijd is met de veelgeroemde principes van “betere regelgeving”.

Wat we in plaats daarvan moeten doen

Als het de Commissie menens is om nepnieuws te bestrijden, dient zij onmiddellijk haar koers m.b.t. het naburige recht te corrigeren.

• De “presumptieregel“, een alternatief voorstel gesteund door de Groenen//Europese Vrije Alliantie-fractie en door de voormalige rapporteur van het Europees Parlement Therese Comodini en meerdere lidstaten in de Raad, zou uitgevers helpen bestaande auteursrechten te handhaven zonder de verspreiding van legitiem nieuws te saboteren.
• De Groenen/EVA-groep heeft op 26 april een rapport uitgebracht over alternatieve modellen voor de financiering van onderzoeksjournalistiek, en draagt daarin een aantal beleidsoplossingen aan.
• Regulering van gerichte advertenties, zoals ik vorige week in het Europarlement heb beargumenteerd, is wellicht de beste optie: het beëindigen van de profilerings-wapenwedloop, waarbij de internetreuzen steeds meer gegevens over ons verzamelen om ons met steeds doelgerichter advertenties te bestoken, zou niet alleen onze privacy beschermen en een manier elimineren om nepnieuws te leveren aan degenen die er het meest vatbaar voor zijn, maar zou ook een deel van de advertentiemarkt teruggeven aan contentbedrijven zoals het nieuws.

To the extent possible under law, the creator has waived all copyright and related or neighboring rights to this work.